Obowiązująca od 1 stycznia 2013 r. nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych wprowadziła nowy rodzaj świadczenia – specjalny zasiłek opiekuńczy.
Specjalny zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem rodzinnym. Przysługuje zarówno obywatelom polskim, jak i cudzoziemcom:
- do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
- jeżeli wynika to z wiążących Polskę umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym,
- przebywającym na terenie Polski na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt stały rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony lub w związku z uzyskaniem w Polsce statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Polski.
Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługuje osobom, na których – zgodnie z ustawą z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy – ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli rezygnują one z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:
- konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, oraz
- konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
W razie zbiegu uprawnień do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego więcej niż jednej osobie sprawującej opiekę nad osobą lub osobami wymagającymi opieki – przyznaje się tylko jedno świadczenie – osobie, która pierwsza złożyła wniosek.
W razie zbiegu uprawnień do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego więcej niż jednej osobie sprawującej opiekę nad osobą lub osobami wymagającymi opieki – przyznaje się tylko jedno świadczenie – osobie, która pierwsza złożyła wniosek.
Kryterium dochodowe
Prawo do zasiłku zależy od wysokości dochodu. Przysługuje wówczas, gdy łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki, w przeliczeniu na osobę, nie przekracza kwoty 623 zł. Jeśli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki, w przeliczeniu na osobę, przekracza kwotę uprawniającą daną osobę do specjalnego zasiłku opiekuńczego o kwotę niższą lub równą kwocie najniższego zasiłku rodzinnego, przysługującego w okresie, na który jest ustalany – specjalny zasiłek należy się wówczas, jeśli przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W razie przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje.
Za dochód rodziny osoby wymagającej opieki uważa się dochód następujących członków rodziny:
- w przypadku gdy osoba wymagająca opieki jest małoletnia:
- osoby wymagającej opieki,
- rodziców osoby wymagającej opieki,
- małżonka rodzica osoby wymagającej opieki,
- osoby, z którą rodzic osoby wymagającej opieki wychowuje wspólne dziecko,
- pozostających na utrzymaniu osób, o których mowa wyżej, dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia – z tym że do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko, w tym także rodzica osoby wymagającego opieki, zobowiązanego tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd do alimentów na jej rzecz;
- w przypadku gdy osoba wymagająca opieki jest pełnoletnia:
- osoby wymagającej opieki,
- małżonka osoby wymagającej opieki,
- osoby, z którą osoba wymagająca opieki wychowuje wspólne dziecko,
- pozostających na utrzymaniu osób, o których mowa powyżej, dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia
– z tym że do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.
Jeśli prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego ustala się na osobę znajdującą się pod opieką opiekuna prawnego lub umieszczoną w rodzinie zastępczej spokrewnionej – uwzględnia się dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz dochód osoby wymagającej opieki.
Wysokość zasiłku
Specjalny zasiłek opiekuńczy wynosi miesięcznie 520 zł. Zasiłek należny za niepełne miesiące kalendarzowe wypłaca się w wysokości 1/30 specjalnego zasiłku opiekuńczego za każdy dzień (tak wyliczoną kwotę zaokrągla się do 10 groszy w górę).
Kiedy zasiłek nie przysługuje Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli:
- osoba sprawująca opiekę:
- ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka, przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
- podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów,
- ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego albo świadczenia pielęgnacyjnego,
- legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej), w rodzinnym domu dziecka, albo – w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji – w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym (z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą), i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu;
- na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
- członek rodziny osoby sprawującej opiekę ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego;
- na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub prawo do świadczenia pielęgnacyjnego;
- na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką – chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Wniosek o przyznanie zasiłku
Podstawą do otrzymania specjalnego zasiłku opiekuńczego jest wniosek, który składa się we właściwym urzędzie gminy lub miasta. Do wniosku należy dołączyć m.in.:
- zaświadczenie o dochodzie podlegającym opodatkowaniu, dotyczące każdego członka rodziny, wydane przez naczelnika urzędu skarbowego,
- oświadczenie o deklarowanych dochodach,
- orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności osoby wymagającej opieki – łącznie ze wskazaniami konieczności: stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Ustalając prawo osoby do zasiłku, ośrodek pomocy społecznej przeprowadza rodzinny wywiad środowiskowy w celu weryfikacji okoliczności dotyczących spełniania wymaganych warunków. Aktualizację wywiadu przeprowadza się po upływie 6 miesięcy, jeśli do końca okresu, na który ustalone zostało prawo do zasiłku, pozostało więcej niż 3 miesiące, oraz w każdej sytuacji, gdy zaistnieją wątpliwości co do spełniania tych warunków.
